[column] Waarom preventie altijd verliest van de rekenmachine

Maar hier komt het wrange: juist de innovaties die de wereld écht kunnen veranderen, en kosten kunnen besparen op de lange termijn, vallen vaak buiten boord. Denk aan preventie: voorkomen dat mensen ziek worden, schulden maken, uitvallen op werk, of in eenzaamheid verzanden. Slimme technologieën, gedragsveranderingstrajecten, sociale innovaties, allemaal prachtig. Maar ze leveren hun 'winst' vaak pas op over 10, 20, soms zelfs 30 jaar. En die winst is moeilijk te kwantificeren, laat staan zeker te stellen.

En dus verdampt hun waarde zodra je ze door het NPV-filter duwt.

Pensioenfondsen moeten immers nu verantwoorden hoe ze straks rendement halen. Onzekere baten in de verre toekomst worden met hoge korting weggerekend. Letterlijk. De tijd werkt tegen preventie, niet omdat het idee niet goed is, maar omdat het te lang duurt voordat het financieel ‘bewijst’ dat het de moeite waard is.

Dat is de paradox: hoe verder je vooruitkijkt, hoe minder waard iets wordt. Terwijl wij als samenleving juist behoefte hebben aan lange termijn denken. Aan systemen die ons gezonder, weerbaarder, duurzamer maken, preventie dus. Maar dat schuurt met een financieel model dat korte termijn zekerheid beloont en lange termijn impact afstraft.

Voor marketeers die werken aan sociale of maatschappelijke innovaties is dit frustrerend herkenbaar. Je verkoopt geen margarine, maar een mindset. Geen product, maar potentie. Hoe verkoop je dan iets dat niet alleen abstract is, maar ook nog eens door de spreadsheet onzichtbaar wordt gemaakt?

Misschien moeten we stoppen met het proberen van NPV-proof maken van preventie. En in plaats daarvan vragen stellen over het model zelf. Is het nog wel geschikt om te bepalen wat waardevol is, of alleen wat rendabel lijkt?

Want als we alleen investeren in wat zich binnen vijf jaar terugverdient, bouwen we een toekomst die nooit verder kijkt dan morgen.

Peter de Boer is zowel gefascineerd door merken die trouwe fans weten te creëren als het ongekende realisme van de Vlaamse primitieven. Peter schreef deze column op persoonlijke titel.